Relatieproblemen en de gedragsstoornis borderliners

Wat is borderline?

Wat is borderline nu precies? Relatievakantie legt het je uit. De term borderline werd eind 1930 voor het eerst gebruikt. In die tijd werden psychische stoornissen, simpel gezegd, onderverdeeld in psychoses (verwardheid) en neuroses (angst- en stemmingsstoornissen). Borderline is eigenlijk een verzamelnaam van een aantal psychische ziektebeelden. Het ontstaan van de naam ‘borderline’ ligt in het feit dat borderline in eerste instantie werd gebruikt voor mensen die tussen een neurose en psychose in zaten en in geen van deze categorieën in te delen waren door de psychiatrische wereld. De borderline-patiënt heeft vaak symptomen van beiden en was daarom moeilijk in een hok te plaatsen. Lange tijd was er weinig aandacht voor borderline, tot het na 1960 opnieuw in de belangstelling kwam. Tegenwoordig wordt borderline ingedeeld bij de persoonlijkheidsontwikkeling stoornissen. In de dagelijkse praktijk wordt meestal gesproken van een borderlinestoornis of kortweg borderline.

Herkennen van borderline

Hoe kun je iemand met borderline herkennen? Een van de meest opvallende kenmerken van een borderlinestoornis is dat iemands gevoelens, gedachten en gedrag van moment tot moment sterk wisselen. Iemand met borderline weet vaak niet wat hij/zij wil, verandert snel van mening en slaat telkens een andere weg in. Een borderliner kan impulsief een relatie of vriendschap verbreken of plotseling een baan opzeggen. Dat is voor anderen moeilijk te begrijpen en kan zelfs beangstigend zijn. Vaak hebben mensen met borderline een onbehaaglijk gevoel over zichzelf en weinig eigenwaarde. Ze zijn bang om in de steek gelaten te worden of voelen zich snel eenzaam. Ook zijn ze vaak bang dat anderen hen niet accepteren of zullen afwijzen. Terwijl de buitenwereld daar meestal niets van merkt, kunnen zij zich van binnen leeg voelen. Borderline is dus een ingrijpende aandoening. Voor de partner van iemand met borderline kan dit een enorme belasting opleveren. Ernstige relatieproblemen kunnen het gevolg zijn.

De negen symptomen van borderline

Ben jij benieuwd of jij of je partner borderline heeft? Relatievakantie vertelt hier wat de negen symptomen van borderline zijn. Inmiddels is de omschrijving van de stoornis een stuk nauwkeuriger geworden en is er een hele beschrijving in de DSM IV over wat borderline inhoudt. Er zijn ook een negental symptomen benoemd die kenmerkend zijn voor borderline. Wij lichten ze voor je uit.

1. Verlatingsangst

Borderline en relatieproblemen gaan hand in hand. Een van de dingen die voor problemen in de relatie kan zorgen is de extreme angst om verlaten te worden door de partner, familie en vrienden. Deze angst kan zo beklemmend zijn dat zij hierdoor juist afwisselend mensen naar zich toe halen en weer afstoten uit angst om gekwetst te worden. In een relatie kan dit enorm vervelend en verwarrend zijn.

2. Impulsiviteit

De borderliner is zeer impulsief in zijn/haar reacties op gebeurtenissen en handelen daar ook naar. Achteraf gaan ze pas nadenken over hun reactie. ‘Eerst doen en dan nadenken’ is een veelgehoorde uitspraak over hun handelen. Probeer niet het gedrag van een borderliner hierin te veranderen, want het ligt vast in zijn/haar psyche en deze poging tot hulp zal al snel worden ervaren als onbegrip. Iemand met borderline kan dolenthousiast beginnen aan een cursus of baan en daar vervolgens een week later weer mee stoppen. Of onbesuisd een heel dure aankoop doen en het gekochte de volgende dag al niet meer leuk te vinden. Door de onverantwoorde uitgaven ontstaan soms grote schulden. Ook het voortijdig afbreken van een studie of baan komt vaak voor. Daarnaast kan een borderline ook snel een relatie verbreken. Hier gaan wij later dieper op in.

3. Stemmingswisselingen

Doordat een borderliner vrij impulsief is, kan ook het humeur binnen een seconde omslaan van heel vrolijk naar diep verdriet. Vaak zijn flashbacks en herinneringen de oorzaak voor de stemmingswisselingen. Deze kunnen door de kleine dagelijkse dingen plots naar boven komen. Depressie komt veel voor bij borderliners, alcohol en verslavende middelen zijn een gevaar voor hen omdat deze de emoties verveelvoudigen en dan automutilatie en suïcidale neigingen tot gevolg kunnen hebben. Borderliners schakelen snel tussen emoties. Ze vinden iets leuk of verschrikkelijk, iemand aardig of emotieloos, voelen zich geweldig of heel beroerd. Er zijn weinig grijze zones te vinden. Een positieve stemming kan snel omslaan in neerslachtigheid. Voor direct betrokkenen kan deze wisselvalligheid overdonderend en onbegrijpelijk zijn. En dus ook voor de partner in de relatie met een borderliner.

4. Gevoel van leegte

Een borderliner in een relatie kan zich alsnog heel leeg voelen en het idee hebben alleen in de wereld te staan. Dit is heel herkenbaar met borderline, zij voelen zich immers niet begrepen omdat de omgeving vaak heel anders reageert dan zijzelf. Zij beschrijven af en toe een diep gevoel van leegte. Gevoelens van leegte, gekwetstheid, boosheid en teleurstelling kunnen bij iemand met borderline zo heftig zijn, dat deze spanning alleen afgewend kan worden door lichamelijke pijn. Bijvoorbeeld door te snijden in het eigen lichaam of zichzelf te branden met een sigaret. Vaak doet het beschadigen op het moment zelf geen pijn en geeft het een gevoel van opluchting. Na afloop overheersen schaamte en schuldgevoelens. Soms ontstaan blijvende littekens of gezondheidsproblemen. Veel, maar lang niet alle mensen met borderline beschadigen zichzelf.

5. Instabiele relaties

Vaak zijn de relaties (zowel op vriendschaps- als liefdesgebied) kortstondig en hevig. Reden hiervoor is het aanhalen en afstoten en de angst wéér iemand te verliezen. Daarnaast is het voor de borderliner vaak moeilijk om liefde te tonen, doordat zij hun emoties achter een muur hebben gestopt. Vertrouwen en eerlijkheid zijn zeer belangrijke gegevens voor een borderliner en een goed bedoeld leugentje om bestwil wordt dan ook opgevat als het schaden van vertrouwen en zorgt voor direct afstoten. Mensen met borderline verwachten veel van anderen en raken daardoor snel teleurgesteld. Een klein meningsverschil kan aanleiding zijn om boos te worden op de ander, of de relatie te verbreken. Als relaties of vriendschappen vaak stuklopen, kan dat het toch al geringe zelfvertrouwen verder aantasten. Daardoor kan iemand de neiging krijgen zich terug te trekken en in een isolement raken. Maar iemand met borderline kan ook van het ene op het andere moment een nieuwe relatie aangaan.

6. Identiteitsstoornis

Alhoewel de vraag ‘wie ben ik nu eigenlijk’ voor niemand ooit beantwoord zal worden, weegt deze bij de borderliner extreem zwaar, omdat zij van mensen steeds te horen krijgen dat ze ‘raar’ reageren. Hierdoor gaan ze zichzelf al snel als een buitenstaander beschouwen en de vraag onderzoeken waarom zij reageren zoals zij reageren. Aangetoond is dat dit met de hoeveelheid serotonine in de hersenen te maken heeft, en niet zozeer met hun persoonlijkheid. Toch geeft dit een diep gevoel van onzekerheid over de eigen identiteit.

7. Suïcidale gedragingen

Een borderliner in een relatie kan snel in een depressie of psychose terecht komen, vaak na gebruik van alcohol of andere verslavende middelen. Tijdens deze periodes kan optreden dat de borderliner geen zin meer heeft in het leven, de angst om anderen pijn te doen legt een zware last op de schouders van de persoon. Dit gevoel kan af en toe teveel worden. Mensen met borderline zijn soms zo wanhopig en ongelukkig, dat zij een eind aan hun leven willen maken. Gedachten over zelfdoding zijn moeilijk bespreekbaar, niet alleen voor de persoon zelf, maar ook voor familie en hulpverleners. Toch kan erover praten belangrijk zijn en kan het soms helpen een poging tot zelfdoding te voorkomen. Alhoewel ook vaak een schreeuw om aandacht aanwezig is, die wel serieus genomen moet worden, sterft naar schatting 9% van de borderliners uiteindelijk door zelfdoding.

8. Intense woede

Mensen met borderline raken gemakkelijk uit hun evenwicht en kunnen hun gevoelens moeilijk in de hand houden. Binnen een relatie kan dit voor veel ongenoegen zorgen en ook beangstigend zijn. Vooral de contacten met anderen kunnen spanning oproepen. Maar ook een onverwachte gebeurtenis kan de stemming in positieve of negatieve richting beïnvloeden. De borderliner kan extreem kwaad reageren op onrecht en is op deze momenten niet aanspreekbaar. Het beste is om hem of haar op deze momenten rust te gunnen, want alles wat op dat moment gezegd wordt is in zijn/haar ogen onredelijk en er zal een manier gevonden worden om het negatief op te vatten.

9. Dissociatie

Het komt soms voor dat iemand het gevoel heeft er niet meer bij te zijn en als het ware wegraakt. Dit wordt dissociëren genoemd. Soms weet de betreffende persoon niet meer precies wat er gebeurd is. Dat is een angstige ervaring. De borderliner heeft vaak het geboel buiten zichzelf te staan. Doordat zij de lijn naar hun emoties door hebben gesneden kunnen zij over zichzelf praten en ondertussen het gevoel hebben dat ze het over iemand anders hebben. Het bestaan van verschillende persoonlijkheden komt voor en zo kan het ook gebeuren dat ze dingen doen waar ze de volgende dag totaal geen benul van hebben. Iemand met borderline kan daarom tijdelijk verward of achterdochtig zijn. De gedachten kloppen niet met de werkelijkheid. Meestal zijn deze periodes van korte duur.

Borderline en verslavingen

Wist je dat mensen met borderline een grotere kans hebben om verslaafd te raken aan genotsmiddelen dan andere mensen? Erfelijkheid kan hierbij een rol spelen, maar ook de verschijnselen van borderline kunnen leiden tot gebruik van genotmiddelen. Sommige mensen met borderline gebruiken alcohol of kalmerende middelen om rustiger te worden, denk hierbij aan hasj, wiet, slaap- en kalmeringsmiddelen. Andere grijpen naar pepmiddelen, zoals speed en cocaïne, om zich minder leeg of somber te voelen. Genotsmiddelen lijken dan een aantrekkelijke oplossing, maar ze kunnen de verschijnselen van de borderlinestoornis ook verergeren. Bovendien kan het gebruik ervan leiden tot verslaving, waardoor er een probleem bijkomt. Het gebruik van genotmiddelen kan daarom een onderwerp van gesprek zijn in de behandeling.

Trauma op jonge leeftijd

De meeste mensen met borderline hebben een traumatisch verleden, waarbij men kan denken aan opgroeien in een ontwricht gezin, misbruik, verlies van naasten of bijvoorbeeld emotionele verwaarlozing. Hierdoor hebben veel borderliners te maken met een hechtingsstoornis en kunnen zij moeilijk langdurige relaties aangaan, vanwege hun angst om in de relatie teleurgesteld te worden. Het gevaar dat de persoon hierdoor in een negatieve spiraal belandt is groot, omdat hij/zij juist een grote behoefte heeft aan steun en contact, maar aan de andere kant de omgeving afschrikt door de gedragingen als gevolg van deze hechtingsstoornis en de daarbij behorende hevige stemmingswisselingen. Als de omstanders hierdoor afgeschrikt worden en het sociale leven rond de persoon wegvalt, wordt de kans op verval steeds groter.

Borderline bij wie en wanneer?

Borderline komt vaak voor het eerst tot uiting tussen de 18 en 25 jaar. Dit is een levensfase met grote veranderingen op het gebied van relaties, wonen, leren en werken. Vóór het 18e jaar kunnen de verschijnselen zich wel voordoen, maar is het moeilijk om borderline te onderscheiden van heftige puberteitsverschijnselen. Tussen het 20ste en 30ste levensjaar zijn de problemen doorgaans het heftigst. Bij een deel van de mensen met borderline nemen de verschijnselen na verloop van tijd wat af. Het verloop van de stoornis kan grillig zijn. In een levensfase met veel stress kunnen de klachten weer de kop opsteken. Het is afhankelijk van de persoon zelf, de levensloop en de eventuele behandeling, hoe de klachten zich ontwikkelen. Een flinke groep komt over de klachten heen, een andere groep leert met de verschijnselen om te gaan. Sommige houden veel last van borderline.

Borderline is niet zeldzaam

Borderline komt veel voor in Nederland; het is zeker geen zeldzame aandoening. Het is niet zeker hoeveel mensen last hebben van borderline, omdat de diagnose niet altijd gesteld kan worden. Naar schatting lijden ongeveer 150.000 volwassen mensen in Nederland aan de stoornis. De diagnose wordt bij mannen minder vaak gesteld dan bij vrouwen. De klachten uiten zich bij mannen eerder in agressief gedrag en verslaving, en worden vaak niet herkend als borderlinestoornis. Daar komt bij dat vrouwen eerder hulp zoeken en waarschijnlijk kwetsbaarder zijn voor borderline.

Vragen om aandacht

Heb jij een partner met borderline? Dan kan het lastig zijn om hier altijd goed mee om te gaan. Toch proberen wij bij Relatievakantie je een paar handige handvaten mee te geven zodat jullie relatie stand houdt. Als een borderline persoon in een voor hem of haar negatieve stemming zit, dus verdrietig, woedend of depressief, heeft hij of zij veel aandacht nodig. Doordat er een twijfel is of men zelf waardevol is, is er juist op dat moment van de omgeving bevestiging nodig dat dit zeker wel het geval is. Dit kan veel vergen van de omstander, omdat er op dat moment geen plaats is voor zijn gevoelens maar alleen voor die van de borderliner. Juist aan de omgeving klampt deze zich vast en de verlatingsangst maakt het extra moeilijk voor de omstander om grenzen te stellen en op sommige momenten ruimte voor zichzelf te scheppen. Een borderliner die problemen uitstort, vraagt om aandacht die op dat moment nodig is (ook al zal er soms gezegd worden dat het alleen om het vragen van advies gaat). De reden van de vraag om aandacht is het gevoel onbegrepen te zijn en erkenning van zijn/haar problemen.

Reageren op borderliner

Probeer als omstander vooral niet te sussen of te zeggen dat het wel meevalt en dat er positiever tegen het leven aangekeken moet worden op zo’n moment, want dan ontstaat het gevoel niet begrepen te worden en zal de patiënt de volgende keer nog verder gaan in de vraag om aandacht om zodoende het gevoel te krijgen wél serieus genomen te worden. De beste weg lijkt om medeleven te tonen en te beamen hoe rot de situatie is. Vraag of je iets kunt doen, zodat ze zich serieus genomen voelt. Op het moment dat hij/zij wat rustiger wordt kan dan ‘samen’ naar oplossingen worden gezocht. Neem dus in alle gevallen de roep om aandacht WEL serieus, want anders kan de borderline persoon tien minuten later met opengesneden armen naast je staan.

Effectieve behandelingen

Over mogelijke behandelingen is er weinig bekend. Er is maar weinig informatie over mensen met een borderline stoornis bij wie alleen door gesprekken met hulpverleners (wat helaas vaak bij veel instanties de meest intensieve behandeling vormt) de verschijnselen heeft verminderd. De meest positieve geluiden doen de ronde over verschillende vormen van psychotherapie (volgens sommige onderzoeken zijn bij meer dan 50% van de mensen met een persoonlijkheidsstoornis de kenmerken na behandeling gedurende 16 maanden door een psychotherapeut verminderd aanwezig).

Medicijnen van andere aandoeningen

Er zijn geen medicijnen die borderline kunnen genezen. De nadruk ligt op gespreks- en andere therapieën. Wel zijn er middelen die kunnen helpen bepaalde klachten en verschijnselen te verminderen zoals sommige antipsychotica. Antidepressiva hebben niet alleen een gunstige invloed op de stemming, maar kunnen soms ook woede-uitbarstingen, impulsiviteit, eetbuien en dwangklachten verminderen. Antidepressiva hebben pas na enkele weken effect. Slaap- en kalmeringsmiddelen kunnen angst en onrust verminderen; benzodiazepinen lijken echter gecontra-indiceerd te zijn (onderdrukken de werkzaamheid van psychotherapie). Slaapmiddelen kunnen helpen slapeloosheid te doorbreken en werken ondersteunend bij het vinden van een goed dag-nachtritme. Vanwege het risico op verslaving wordt aanbevolen deze middelen alleen kortdurend te gebruiken.

Ambulante behandeling

De aard en de ernst van de klachten bepalen waar iemand het beste geholpen kan worden. Veel deskundigen zijn het erover eens dat de meeste cliënten met borderline het beste ambulant behandeld kunnen worden. Dat betekent dat iemand gewoon thuis woont en op afspraak therapieën volgt bij een instelling voor geestelijke gezondheidszorg, of bij een zelfstandig gevestigde hulpverlener. Verschillende instellingen bieden mogelijkheden voor een dagbehandeling van 1 of meer dagen per week.

Specialistische behandelcentra

In Nederland zijn een aantal specialistische behandelcentra voor mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis. Soms, als het echt niet anders kan, is een kortdurende opname nodig. Bijvoorbeeld omdat thuis blijven tijdelijk niet mogelijk is of te voorkomen dat een crisissituatie verergert. Een crisisplan kan helpen escalaties of opnames te voorkomen. Daarin maken de behandelaar en/of naaste betrokkenen in overleg met de cliënt afspraken over de hulp en steun die zij kunnen bieden in een crisissituatie. In sommige gevallen is het aan te bevelen dat deze afspraken ook bekend worden gemaakt aan de politie zodat een onnodig (en vaak zeer tumultueus) verblijf op het politiebureau voorkomen kan worden. Een poging tot ‘strafrechtelijke correctie’ van deze persoonlijkheidsstoornis is in feite zelden een optie.

Jouw partner steunen en helpen

Wil je je partner graag helpen? Voor borderliners is het extreem belangrijk dat ze gehoord worden. Door iemand die ze begrijpt. Individuele coaching in combinatie met coaching voor de andere partner draagt bij aan een snelle en blijvende vermindering van de relatieproblematiek. De essentie van coaching is een dialoog. In de taal waarmee je het best je gevoel en ratio kunt uitdrukken. Ideaal is de ‘face to face’ versie daarvan, maar in niet alle gevallen is dat een noodzaak. Welke vorm is voor jou en je partner de beste? Dat is vooraf niet te zeggen. Wij vertellen jou graag in een kennismakingsgesprek welke basis vormen van hulpverlening wij aanbieden bij Relatievakantie.

Relatie met borderliner beëindigen

Heeft jouw partner borderline en kun je hier niet mee om gaan omdat dit teveel stress voor je oplevert? Dan geven wij jou tips hoe jij het beste de relatie met een borderliner kunt beëindigen. Je verbreekt de relatie zoals je bij ieder ander persoon zou doen. Er is namelijk nooit een echte fijne manier om dit te doen, het doet altijd pijn bij beide partners. Let er wel op dat als je je relatie met een borderliner verbreekt, dat je hierin wel echt duidelijk moet zijn. Toon dus niet te veel affectie of vriendschappelijk contact nadat de relatie verbroken is. Dit kan valse hoop geven en daar reageren mensen met borderline meestal vrij sterk op. Dus geef duidelijk aan waarom je de relatie verbreekt, neem afstand en geef jouw grenzen aan. Laat je niet verleiden door eventuele manipulatie. Voedt de negatieve aandacht die gevraagd wordt niet. Alleen op deze manier kan een borderliner snel weer zijn of haar leven oppakken. Maar boven alles zeggen wij: kijk eerst of de relatie te verbeteren is via Relatievakantie. Het is natuurlijk zonde om een relatie met een borderliner te verbreken als hier ook nog veel positieve veranderingen aan aangebracht kunnen worden.

Relatieweekend borderline

De relatieproblemen in een relatie bij een persoon met borderline ontstaan voornamelijk uit gedragsproblemen. Relatieproblemen oplossen is voor 99% nieuw gedrag aanleren en verkeerd gedrag weglaten. Eigenlijk heb je daar het liefst helemaal geen externe hulp bij nodig. Als je tenminste maar de juiste leermiddelen hebt. Je voldoende aanleg en doorzettingsvermogen hebt en je partner meedoet. Speciaal voor je partner en ij hebben we een kort intensief hulpprogramma ontwikkeld. In de vorm van een Relatieweekend of midweek-arrangement. Na een intake van jullie beiden, kan een Relatieweekend binnen 2 weken starten. Plan vandaag nog een afspraak door te bellen naar: +31 (0)611140465, te mailen naar: info@relatievakantie.com of via het contactformulier.